Nietzsche nazywał go wielkim mistrzem badania duszy i sentencji psychologicznej, który podobnie jak celny strzelec, zawsze a zawsze trafia w czarny krążek - aczkolwiek w jego przypadku jest to czarny krążek ludzkiej duszy. Wielbił go również Schopenhauer, stawiając w jednym rzędzie obok Machiavellego, podobnie pochlebne zdanie miał o nim także Marks. Zobaczmy w takim razie czego możemy dowiedzieć się o ciemnych zakamarkach naszej duszy z nauk cynicznego księcia Francois La Rochefoucauld.
Maksymy i rozważania moralne THE BEST OF:
1. Nasze cnoty są najczęściej jedynie przebranymi przywarami.
5. Trwanie naszych uczuć nie bardziej zależy od nas niż trwanie naszego życia.
11. Namiętności płodzą niekiedy inne, wprost przeciwne: skąpstwo rodzi niekiedy rozrzutność, a rozrzutność skąpstwo; bywamy często nieugięci przez słabość, a odważni z bojaźni.
16. Łagodność, która uchodzi za cnotę, rodzi się niekiedy z próżności, czasem z lenistwa, często z bojaźni, a prawie zawsze ze wszystkich trojga razem.
29. Zło, które czynimy, nie ściąga na nas tylu prześladowań i nienawiści, co nasze przymioty.
30. Mamy więcej siły niż woli; często wmawiamy w siebie, że coś jest niemożliwe, jedynie, aby się usprawiedliwić przed sobą.
31. Gdybyśmy sami nie mieli wad, nie sprawiałoby nam takiej przyjemności stwierdzać je u drugich.
38. Przyrzekamy wedle swych nadziei, dotrzymujemy wedle swych obaw.
39. Interes przemawia wszelkimi językami i odgrywa wszystkie role, nawet rolę bezinteresowności.
41. Ci, którzy zbytnio zaprzątają się małymi rzeczami, stają się zwyczajnie niezdolni do wielkich.
44. Siła i słabość ducha, to złe nazwy: w istocie są one jedynie dobrym lub złym stanem narządów ciała.
47. Nasze usposobienie określa cenę wszystkiego, co otrzymujemy od losu.
51. Nic tak nie powinno zmniejszać naszego zadowolenia z samych siebie, jak świadomość, że ganimy dziś to, co chwaliliśmy wczoraj.
57. Mimo iż ludzie chlubią się swymi wielkimi czynami, są one często nie wynikiem wielkiego zamiaru, ale przypadku.
66. Rozumny człowiek winien określić sobie wagę swoich spraw i prowadzić każdą wedle jej porządku. Chciwość nasza miesza niekiedy ten porządek, każąc nam gonić za tylu rzeczami naraz, iż ścigając zbyt gorliwie mniej ważne, chybiamy najważniejszych.
78. Miłość sprawiedliwości jest u większości ludzi jedynie obawą doznania niesprawiedliwości.
81. Nie jesteśmy zdolni niczego kochać inaczej niż w odniesieniu do siebie (…).
87. Ludzie niedługo wyżyliby w społeczności, gdyby nie dawali się oszukiwać wzajem.
90. Powodzenie w świecie częściej zawdzięczamy naszym wadom niż zaletom.
93. Starcy lubią dawać dobre rady, aby się pocieszyć, że nie są już zdolni dawać złych przykładów.
106. Aby dobrze znać rzeczy, trzeba znać ich szczegóły, że zaś są one prawie nieskończone, wiadomości nasze są zawsze powierzchowne i niedoskonałe.
110. Niczego nie udziela się tak hojnie jak rad.
114. Człowiek bywa niepocieszony, gdy go oszuka wróg lub zdradzą przyjaciele, a często jest rad, gdy oszukał sam siebie.
116. Nic obłudniejszego niż sposób, w jaki prosimy o rady i udzielamy ich. Ten, kto prosi o nie, udaje pełną szacunku powolność dla zdania swego przyjaciela, mimo iż pragnie jedynie uzyskać odeń potwierdzenie własnych poglądów i narzucać mu rękojmię swego postępowania; ten, który radzi, płaci okazane mu zaufanie żywą i bezinteresowną gorliwością, mimo że najczęściej w radach, które daje, szuka jedynie własnej korzyści lub chluby.
119. Jesteśmy tak przyzwyczajeni grać komedię wobec drugich, iż w końcu gramy komedię wobec samych siebie.
121. Często czyni ktoś dobrze dlatego, aby móc bezkarnie czynić źle.
123. Mało mielibyśmy przyjemności, gdybyśmy sobie nie schlebiali nigdy.
126. Podstępy i zdrady wynikają jedynie z niedostatku bystrości.
132. Łatwiej jest być rozumnym za drugich niż za siebie.
134. Nigdy nie jest się tak śmiesznym przez właściwości, które się ma, jak przez te, które się udaje.
135. Człowiek bywa niekiedy tak różnym od samego siebie, jak od drugich.
136. Są ludzie, którzy nigdy by nie byli zakochani, gdyby nie słyszeli o miłości.
137. Mówimy zazwyczaj mało, kiedy próżność nie pobudza nas do mówienia.
138. Wolimy mówić o sobie źle niż wcale.
139. Jedną z przyczyn, dla których tak mało jest ludzi rozumnych i miłych w rozmowie, to to, że prawie nie ma człowieka, który by nie myślał raczej o tym, co chce sam rzec, niż starał się odpowiedzieć ściśle na to, co ktoś doń mówi. Najsprytniejsi i najuprzejmiejsi poprzestają na przybraniu uważnej miny, gdy w oczach ich i duchu czyta się obojętność na to, co ktoś mówi, i pośpiech w nawracaniu do tego, co sami chcą powiedzieć. Zapominają, że lichy to środek podobania się drugim albo przekonania ich jest starać się tak bardzo podobać samemu sobie, i że dobrze słuchać i dobrze odpowiadać jest jedną z największych zalet w rozmowie.
142. Jak cechą wielkich umysłów jest wyrażać w niewielu słowach wiele rzeczy, tak przeciwnie, małe umysły mają dar wiele mówić, a nic nie powiedzieć.
146. Chwali się zazwyczaj tylko po to, aby być chwalonym.
147. Mało kto jest tak rozsądny, aby przekładać użyteczną naganę nad zwodną pochwałę.
151. Trudniej jest nie dać rządzić sobą niż rządzić drugimi.
160. Czyn, choćby najświetniejszy, nie zasługuje na nazwę wielkiego, jeśli nie jest wynikiem wielkiego zamiaru.
167. Skąpstwo jest większym przeciwieństwem oszczędności niż hojność.
169. Gdy lenistwo i obawa utrzymują nas na drodze obowiązku, chwała tego przypada często naszej cnocie.
171. Cnoty gubią się w interesie, jak rzeki w morzu.
179. Skarżymy się niekiedy lekko na naszych przyjaciół, aby usprawiedliwić z góry naszą lekkość (zmienność).
182. Przywary wchodzą w skład cnót, jak trucizny w skład lekarstw: rozsądek skupia je i miarkuje, i posługuje się nimi z pożytkiem przeciw niedolom życia.
200. Cnota nie zaszła by daleko, gdyby nie towarzyszyła jej próżność.
201. Kto mniema, iż się zdoła obejść bez całego świata, myli się bardzo, ale kto mniema, że świat nie może obejść się bez niego, myli się jeszcze bardziej.
203. Prawdziwie godny człowiek to ten, który się w nic nie stroi.
205. Uczciwość kobiet jest często miłością własnej czci i spokoju.
209. Kto żyje bez szaleństwa, mniej jest rozsądny, niż mniema.
212. Sądzimy przeważnie drugich jedynie wedle ich wziętości lub powodzenia.
213. Miłość sławy, obawa wstydu, dążenie do wybicia się na wierzch, pragnienie stworzenia sobie wygodnego i miłego życia, wreszcie chęć poniżenia innych - oto częste przyczyny owej tak sławionej wśród ludzi odwagi.
216. Prawdziwe męstwo, to czynić bez świadków coś, co bylibyśmy zdolni uczynić wobec całego świata.
226. Zbyt wielki pośpiech w spłacie zobowiązań jest poniekąd niewdzięcznością.
229. Dobro, które przyjęliśmy od kogoś, żąda, byśmy ścierpieli zło, które nam wyrządza.
237. Nikt nie zasługuje, aby go chwalono za dobroć, o ile nie ma siły, aby być złym. Wszelka inna dobroć jest najczęściej gnuśnością lub niemocą woli.
243. Mało jest rzeczy z gruntu niemożliwych; bardziej nam zbywa wytrwałości niż środków.
244. Najwyższy rozum to znać dobrze cenę rzeczy.
246. To, co się wydaje bezinteresownością, jest często jedynie zamaskowaną ambicją, która gardzi małymi korzyściami, aby dążyć do większych.
249. Nie mniej jest wymowy w tonie głosu, w oczach i wyrazie twarzy niż w doborze słów.
250. Prawdziwa wymowa polega na tym, aby powiedzieć wszystko co trzeba, i tylko to co trzeba.
253. Interes wprawia w ruch wszystkie cnoty i przywary.
256. We wszystkich stanach każdy przybiera jakąś maskę i postać, aby wyglądać na to, za co chce uchodzić: tak więc, można powiedzieć, że świat składa się z samych masek.
257. Powaga jest obrządkiem ciała, wymyślonym dla pokrycia braków ducha.
260. Uprzejmość jest pragnieniem wzajemnych względów, dbałością o opinię dworności.
267. Łatwość, z jaką wierzymy w złe bez dostatecznego zbadania, jest wynikiem pychy i lenistwa: chcemy znaleźć winnych, a nie chcemy zadać sobie trudu rozpatrzenia zbrodni.
268. Odrzucamy nieraz sędziów w najdrobniejszych sprawach, a godzimy się, aby nasza cześć i sława zależały od ludzi, którzy wszyscy są nam niechętni, bądź przez zazdrość, bądź przez uprzedzenie, bądź wreszcie przez ciemnotę; i jedynie po to, aby uzyskać ich przychylny wyrok, narażamy na tyle sposobów nasz spokój i życie.
272. Nic nie powinno by bardziej wstydzić ludzi, którzy zasłużyli na wielkie pochwały, niż starania, jakich jeszcze dokładają, aby sobie przydać wagi drobiazgami.
283. Czasem trzeba nie mniej rozumu, aby skorzystać z dobrej rady, co aby poradzić dobrze samemu sobie.
287. Nie tyle bogactwo umysłu pozwala nam znajdować kilka dróg w tej samej sprawie, ile niedostatek sądu, który każe się nam chwytać wszystkiego, co się nastręczy wyobraźni, i nie pozwala rozpoznać od razu, co jest najlepsze.
293. Umiarkowanie nie może się chlubić, że zwalcza ambicję i pokonywa ją: nie spotykają się z sobą. Umiarkowanie jest to ospałość i lenistwo duszy, jak ambicja jest jej energią i zapałem.
308. Zrobiono z umiarkowania cnotę, aby ograniczyć ambicję wielkich ludzi i aby osłodzić miernym ludziom ich mizerną dolę i istotę.
311. Jeżeli są ludzie, których śmieszność nigdy nie wyszła na jaw, to dlatego, że jej dobrze nie szukano.
314. Nadmierna przyjemność, jaką znajdujemy w mówieniu o sobie, powinna w nas budzić obawę, że nie sprawiamy jej zgoła słuchaczom.
345. Okoliczności dają nas poznać innym, a bardziej jeszcze samym sobie.
347. Uważamy za rozsądnych jedynie tych, którzy są naszego zdania.
348. Kto kocha, wątpi często o tym, w co wierzy najmocniej.
354. Są pewne wady, które dobrze użyte, błyszczą więcej niż sama cnota.
357. Małe umysły nadto urażają się małymi rzeczami; wielkie umysły widzą je, ale przechodzą ponad nimi.
375. Umysły mierne potępiają wszystko, co przechodzi ich miarę.
376. Prawdziwa przyjaźń niweczy zawiść (…).
378. Można dawać rady, ale nie można nauczyć postępowania.
379. W miarę obniżania się naszej wartości, obniża się i nasz smak.
380. Powodzenie ujawnia nasze wady i zalety, jak światło przedmioty.
382. Nasze postępki są jak rymowane końcówki, do których każdy dorabia co mu się podoba.
405. Dochodzimy jako zupełni nowicjusze do każdej epoki życia, i często, mimo liczby lat, brak nam doświadczenia.
409. Wstydzilibyśmy się często swoich najpiękniejszych czynów, gdyby świat widział wszystkie pobudki, które je wydały.
413. Niedługo może się podobać ten, kto ma tylko jeden rodzaj dowcipu.
420. Często przypisujemy sobie hart w nieszczęściach, wówczas gdy to jest tylko upadek ducha: znosimy je nie śmiejąc im spojrzeć w oczy, jak tchórze dają się zabić, nie śmiejąc się bronić.
421. Ufność więcej daje wdzięku rozmowie niż dowcip.
422. Wszystkie namiętności każą nam popełniać błędy, ale miłość najśmieszniejsze.
424. Szczycimy się wadami przeciwnymi naszym rzeczywistym wadom: człowiek słaby chełpi się, że jest uparty.
428. Łatwo wybaczamy przyjaciołom wady, które nas nie dotyczą.
431. Nic tak nie przeszkadza być naturalnym, jak chęć wydawania się nim.
435. Los i kaprys rządzą światem.
436. Łatwiej jest znać człowieka w ogóle niż jakiegoś człowieka w szczególności.
437. Nie należy sądzić wartości człowieka wedle jego wielkich przymiotów, ale wedle użytku, jaki umie z nich robić.
439. Mało czego pragnęlibyśmy gorąco, gdybyśmy dobrze znali to, czego pragniemy.
442. Staramy się czynić sobie chlubę z wad, z których nie chcemy się poprawić.
443. Najgwałtowniejsze namiętności dają nam spocząć niekiedy, ale próżność miota nami ciągle.
462. Ta sama pycha każe nam potępiać błędy, od których w swoim mniemaniu jesteśmy wolni, co gardzić przymiotami, których nie mamy.
469. Nigdy nie pragniemy gorąco tego, czego pragniemy jedynie z rozsądku.
478. Wyobraźnia nie umiałaby wymyślić tyle rozmaitych sprzeczności, ile ich jest z natury w sercu człowieka.
481. Nic rzadszego nad prawdziwą dobroć: nawet u tych, którzy sądzą, że ją posiadają, jest to zazwyczaj jedynie uprzejmość lub słabość.
482. Umysł przywiązuje się z lenistwa i z nałogu do tego, co mu jest łatwe lub miłe: nawyk ten zakreśla zawsze granice naszej wiedzy i nikt nigdy nie zadał sobie trudu, aby ją rozszerzyć i aby doprowadzić swój umysł tak daleko, jak daleko może zajść.
487. Duch leniwszy w nas jest niż ciało.
488. Nasz spokój lub niepokój zależy nie tyle od ważnych wydarzeń życia, ile od dogodnego albo przykrego układania się codziennych drobiazgów.
506. Niepodobna zliczyć wszystkich odmian próżności.
510. Interes jest duszą miłości własnej, tak, iż jako ciało pozbawione duszy jest bez wzroku, słuchu, świadomości, bez czucia i ruchu, tak samo miłość własna, odłączona, aby tak rzec, od swego interesu, przestaje widzieć, słyszeć, czuć, poruszać się. Stąd pochodzi, iż ten sam człowiek, który przebiega ziemie i morza dla własnej korzyści, staje się nagle jak gdyby bezwładnym dla korzyści drugich; stąd pochodzi to nagłe uśpienie i martwota, w jakie wtrącamy ludzi, którym opowiadamy swoje sprawy; stąd pochodzi ich nagłe ożywienie, kiedy, w naszym opowiadaniu, wmieszamy coś, co ich dotyczy: tak, iż w rozmowie czy w traktowaniu spraw, raz po raz człowiek traci świadomość i odzyskuje ją, wedle tego, jak własny interes zbliża się doń albo oddala.
512. Zdaje się, że to diabeł umyślnie pomieścił lenistwo na granicy wielu cnót.
516. Nie trzeba się obrażać, że inni skrywają nam prawdę, skoro my skrywamy ją tak często samym sobie.
526. Łacno ganimy wady innych, ale rzadko czerpiemy z nich naukę ku poprawie swoich.
539. Nie tyle troskamy się o to, aby być szczęśliwymi, co aby wmówić światu, że nimi jesteśmy.
541. Rozsądek jest dla duszy tym, czym zdrowie dla ciała.
543. Zanim się zacznie silnie pragnąć czegoś, trzeba rozpatrzyć w jakim stopniu szczęśliwy jest ten, kto to posiada.
544. Prawdziwy przyjaciel jest największym ze wszystkich dóbr, a zarazem tym, o którego nabyciu najmniej myślimy.
571. Kiedy nie znajdujemy spokoju w sobie samych, daremnie szukać go gdzie indziej!
575. W jaki sposób moglibyśmy ręczyć za to, czego będziemy chcieli w przyszłości, kiedy nie wiemy ściśle, czego chcemy w chwili obecnej?
578. Sprawiedliwość jest jedynie ciągłą obawą, aby nam nie odjęto tego, co nasze (…).
602. Wielkie dusze, to nie te, które mają mniej namiętności i więcej cnót niż dusze pospolite, ale jedynie te, które mają większe zamiary.
610. Nie ma w człowieku ani nadmiaru złego, ani nadmiaru dobrego.
616. Nie może ręczyć za swą odwagę, kto nigdy nie był w niebezpieczeństwie.
618. Naśladowanie jest zawsze nieszczęśliwe: wszystko co udane, odpycha tymi samymi rysami, które czarują nas, gdy są naturalne.
630. Lenistwo jest, ze wszystkich namiętności najbardziej tajemną nam samym; najsilniejszą i najzłośliwszą ze wszystkich, mimo, że siła jej jest niewidzialna, a szkody bardzo ukryte. Jeżeli zważymy bacznie jej władzę, ujrzymy, że opanowuje ona wciąż nasze uczucia, interesy i przyjemności; jest to remora, mająca moc zatrzymywania największych okrętów, jest to cisza morska niebezpieczniejsza dla wielkich spraw niż rafy i największe burze. Lenistwo to tajemny urok duszy, który pogrąża nagle najgorętszą pogoń i najstalsze postanowienie. Aby dać istotne pojęcie o tej namiętności, trzeba rzec, iż lenistwo jest to niejako błogość duszy, pocieszająca ją po wszystkich stratach i zastępująca jej wszystkie dobra.
635. Zwykle kobiety oddają się raczej przez słabość niż z miłości; stąd na ogół mężczyźni zuchwali odnoszą więcej triumfów niż inni, choćby nie więcej mieli praw po temu.
Komentarze